رانندگان ایرانی اغلب از افت قدرت موتور، شتاب ضعیف و مصرف سوخت بالا شکایت دارند که یکی از مقصران اصلی این مشکلات، فیلتر هوای کثیف است. طبق آزمایش‌های انجام‌شده، فیلتر هوای مسدود در هشت هزار کیلومتر، جریان هوای ورودی به موتور را تا چهل درصد کاهش می‌دهد و توان خروجی را ۱۲ تا ۱۵ درصد پایین می‌آورد. این مشکل در شهرهای پرگردوغبار مانند تهران، اصفهان، اهواز و جاده‌های، به یک معضل همیشگی تبدیل شده است. فیلتر هوای کثیف، که هزینه تعویض چندانی ندارند، اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند به خرابی‌های چند میلیونی منجر شود.

فیلتر هوا، مانند ریه موتور، ذرات گرد و غبار، خاک، حشرات و آلاینده‌ها را از هوای ورودی به محفظه احتراق حذف می‌کند. در شرایط ایده‌آل، موتور برای هر لیتر بنزین، به حدود ۱۵ لیتر هوا نیاز دارد که به آن نسبت استوکیومتریک می‌گویند. اما وقتی فیلتر کثیف می‌شود، جریان هوا محدود می‌شود، مخلوط سوخت غنی می‌شود، احتراق ناقص رخ می‌دهد و در نتیجه توان، گشتاور و راندمان افت می‌کند. در آزمایش‌های میدانی، خودرویی با فیلتر تمیز در ۴ هزار دور در دقیقه، ۱۱۰ اسب بخار قدرت تولید می‌کرد، اما با فیلتر کثیف، این عدد به نود و پنج اسب بخار کاهش یافت؛ افتی معادل ۱۵ درصد.

فیلتر هوای کثیف اثرات فنی متعددی دارد. افت فشار هوای ورودی از ۰.۹ بار به ۰.۶ بار می‌رسد، که باعث کاهش توان به میزان ۱۰ تا ۱۵ درصد می‌شود. احتراق ناقص و غنی شدن مخلوط، مصرف سوخت را ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش می‌دهد. تأخیر در احتراق، دمای موتور را ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد بالا می‌برد. کثیفی سنسور اکسیژن باعث خطا در ECU و روشن شدن چراغ چک می‌شود. در نهایت، احتراق ناقص رسوب کربن در سوپاپ و پیستون ایجاد می‌کند که نیاز به کربن زدایی دارد.

در ایران، فیلتر هوا زودتر از حد معمول کثیف می‌شود. در شهرهایی مثل اهواز، غلظت ذرات معلق ده میکرونی تا ده برابر استاندارد جهانی است و فیلتر کاغذی در پنج تا هشت هزار کیلومتر کاملاً مسدود می‌شود. فیلترهای ارزان‌قیمت که از کاغذ بازیافتی ساخته شده‌اند، ظرفیت نگهداری گرد و غبار پایینی دارند و کم‌تر از ۱۰۰ گرم ذرات را نگه می‌دارند، در حالی که فیلترهای اصلی تا ۱۵۰ گرم ظرفیت دارند. این در حالی است که رانندگی در ترافیک و جاده‌های خاکی، مکش هوای کثیف از زیر خودرو را افزایش می‌دهد و فیلتر را سریع‌تر پر می‌کند.

علائم فیلتر هوای کثیف به راحتی قابل تشخیص است. شتاب ضعیف باعث می‌شود زمان صفر تا صد از ۱۱ ثانیه به ۱۴ ثانیه برسد. مصرف سوخت از ۸ لیتر در صد کیلومتر به ۱۰ لیتر افزایش می‌یابد. دود سیاه از اگزوز نشانه احتراق ناقص است. صدای غیرعادی مانند هنگام گاز دادن شنیده می‌شود. در موارد پیشرفته، چراغ چک موتور به دلیل خطای سنسور جریان هوا یا سنسور اکسیژن روشن می‌شود.

هزینه‌های پنهان فیلتر کثیف بسیار بالاست. تعویض فیلتر هوا هزینه پایینی دارد، اما شست‌وشوی انژکتور، کرین زدایی کردن موتور و تعویض سنسور هوا هزینه قابل توجهی را به همراه خواهد داشت.

برای جلوگیری از این مشکلات، تعویض فیلتر هوا هر ۸ تا ۱۰ هزار کیلومتر یا زودتر در مناطق پر گردو غبار ضروری است. استفاده از فیلتر اصلی به جای تقلبی، بررسی چشمی هر ۳ هزار کیلومتر با گرفتن فیلتر در مقابل نور (اگر نور عبور نکند، تعویض فوری لازم است)، نصب پیش‌فیلتر در مناطق آلوده و تمیز کردن محفظه فیلتر هنگام تعویض، راهکارهای ساده‌ای برای جلوگیری از این مشکلات هستند.

فیلتر هوای کثیف، با کاهش ۱۵ درصدی توان موتور، افزایش ۲۰ درصدی مصرف سوخت و ایجاد خرابی‌های چند میلیونی، یکی از ساده‌ترین اما خطرناک‌ترین مشکلات نگهداری خودرو در ایران است. تعویض به‌موقع این قطعه، نه تنها شتاب و قدرت را برمی‌گرداند، بلکه از هزینه‌های سنگین تعمیرات اساسی جلوگیری می‌کند. کارشناسان توصیه می‌کنند هر ۸ هزار کیلومتر، ۵ دقیقه وقت بگذارید و فیلتر را چک کنید. بنابراین دفعه بعد که بنزین زدید، کاپوت را باز کنید. اگر فیلتر هوا قهوه‌ای تیره یا سیاه بود، فوراً آن را تعویض کنید. این ساده‌ترین راه برای داشتن موتوری سالم و پرقدرت است.